فيلم «آواتار» با دلمشغولی های زيست‌محيطی توجه دنيا را برانگيخت
سفر پيچيده جيمز كامرون ادامه دارد
رويا ديانت
اين كارگردان سازنده 2 اثر از 10 فيلم پرفروش تاريخ سينماست
این فیلم نفسگیر كه به تازگی از مرز فروش 2 میلیارد دلار هم عبور كرد تا سومین فیلم جیمز كامرون شود كه این مرز را پشت سر می‌گذارد و از این بابت او را به كارگردانی استثنایی بدل كند، حالا در اسكار هم نامزدی بهترین فیلم را كسب كرده و در بخش‌های فنی طراحی تولید، صدا و جلوه‌های ویژه نیز نامزد شده است. هر چند نادیده گرفتن كامرون برای جایزه بهترین كارگردانی از سوی اسكار نشان‌دهنده رابطه پیچیده اسكار در حمایت از دنباله‌های سینمایی است، اما كامرون كار خودش را كرده است.
او جایزه واقعی را وقتی برد كه فیلمش از مرز 2 میلیارد دلار عبور كرد. این رقمی است كه وی پیش از شروع اكران فیلم و در سفرهایی كه برای معرفی فیلمش می‌كرد به آن اشاره كرده و گفته بود اگر به این سطح از فروش برسد، می‌توان گفت بازی را برده است و می‌تواند نفس راحتی بكشد و دنباله‌های بعدی را بسازد.
حالا او به راحتی راهی را می‌رود كه فرانچایزهای عظیم «جنگ ستارگان» در طول سال‌ها رفته‌اند. حتی درباره فیلم «ارباب حلقه‌ها» خیلی‌ها این را بزرگ‌ترین قمار می‌نامیدند و مطمئن نبودند كه آن سه‌گانه و فیلم‌های بعدی‌اش بتوانند به چنان موفقیتی برسند و حالا كامرون در پایان فیلم دوم راه چند سال آینده زندگی‌اش را هموار كرده است. در آن زمان هم باب شی رییس كمپانی «نیو لاین» خطر بزرگی را پذیرفت و به پیتر جكسون كارگردان «ارباب حلقه‌ها» این قدرت را داد تا هر سه قسمت فیلم «ارباب حلقه‌ها» را همزمان در نیوزیلند فیلمبرداری كند و در حالی كه 2 فیلم اول انبوهی از نامزدی‌ها را كسب كردند، اما پیروزی اصلی با فیلم سوم «بازگشت پادشاه» در سال 2004 رقم خورد كه 11 نامزدی اسكار را به دست آورد و نامزد بهترین فیلم هم شد و در نهایت پیتر جكسون جایزه بهترین كارگردانی و فیلمنامه اقتباسی را از آن خود كرد.
حالا خیال كامرون می‌تواند جمع باشد كه شاید با فیلم سوم حتی موفقیت بزرگ‌تری هم در پیش باشد و بتواند همان تجربه اسكاری را كه برای «تایتانیك» با 11 نامزدی و بردن جایزه بهترین كارگردانی به دست آورده بود، برای فیلم سوم، چهارم یا حتی پنجم «آواتار» به دست بیاورد.
فرصت كسب جایزه بهترین كارگردانی اسكار نود و پنجم را امسال دنیل كوان و دنیل شینرت برای «همه‌چیز همه جا به یك‌باره»، تاد فیلد برای «تار»، مارتین مك دونا برای «اشباح اینیشرین»، روبن اوستلوند سوئدی برای «مثلث غم» و استیون اسپیلبرگ برای «فابلمن‌ها» از كامرون ربودند.
البته در این میان نباید فراموش كرد كه «تایتانیك» فیلمی عاشقانه بود و انتخاب امسال اسكار بار دیگر رابطه پیچیده آكادمی را با فرانچایزهایی با جلوه‌های ویژه سنگین كامپیوتری و ژانر علمی تخیلی به طور كلی نشان می‌دهد.
«آواتار» اصلی اما با فروش 2،92 میلیارد دلار در راس پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ ایستاده است و 9 نامزدی اسكار كسب كرد و درنهایت برای كارگردانی هنری، فیلمبرداری و جلوه‌های ویژه برنده جایزه شد. كامرون آن سال جایزه كارگردانی را به كاترین بیگلو همسر سابقش برای فیلم «قفسه دردها» كه با هزینه‌ای كه درصدی از هزینه ساخت «آواتار» ساخته شده بود، باخت.
این كارگران قطعا می‌تواند تعداد نامزدی‌های امسالش را با تایید تماشاگرانی كه هنوز دارند در سراسر جهان به تماشای فیلمش می‌روند تسلی دهد و دیزنی هم می‌تواند هر چه بیشتر احساس مسرت كند كه با خرید فاكس قرن بیستم از مرداك، یك خرید طلایی انجام داد.
بیش از یك دهه پس از وقایع فیلم اول، «آواتار: راه آب» داستان خانواده سالی را دنبال می‌كند و در این مسیر از مشكلاتی می‌گوید كه همچنان با آنها هستند، تلاش‌هایی كه برای حفظ امنیت یكدیگر انجام می‌دهند و نبردهایی را تصویر می‌كند كه برای زنده ماندن به آن تن می‌دهند و مصیبت‌هایی كه متحمل می‌شوند.
در فیلم جدید سم ورتینگتون، زویی سالدانا، استیون لانگ، ژول دیوید مور، سی‌اچ پاوندر، جیووانی ریبیسی، دیلیپ رائو و مت جرالد، بازیگرانی هستند كه از فیلم قبلی همراه كامرون آمده‌اند و هر یك نقش‌های خود را پی گرفته‌اند. در این فیلم اما شاهد بازگشت سیگورنی ویور به عنوان یك شخصیت جدید هستیم و در عین حال كیت وینسلت، كلیف كورتیس، ادی فالكو، جامین كلمنت و برندن كاول بازیگران جدیدی هستند كه شخصیت‌ها جدید را به فیلم بخشیده‌اند.
درحالی كه علاقه‌مندان كامرون بیش از یك دهه برای دومین فیلم وی منتظر ماندند، اما برای تماشای فیلم سوم به همین اندازه منتظر نخواهند ماند و كار فیلمبرداری آواتار 3 كه همزمان با فیلم «راه آب» انجام شده در حد 95درصد انجام شده است. كامرون به تازگی حتی جزییاتی از «آواتار 3» را هم فاش كرده و گفت در سه دنباله بعدی دو قبیله ناوی دیگر را معرفی می‌كند و راوی را تغییر می‌دهد.
وی با تاكید بر مفهوم نمادین آتش گفت در فیلم‌های بعدی به معرفی فرهنگی می‌پردازد كه به طور خاص حول این مفهوم شكل گرفته و تصویر گسترده‌تری از سراسر جهان پاندورا را ارائه می‌كند.
«آواتار 3» قرار است در پایان سال 2024 اكران شود و قسمت‌های بعدی نیز برای پایان سال 2026 و 2028 برنامه‌ریزی شده است.
راهی كه در گیشه سریع پیموده شد
كامرون زمانی معتقد بود تا آخر هفته سوم روشن می‌شود عملكرد «آواتار» در گیشه چگونه است؛ اما فیلم این‌گونه پیش نرفت و با یك افتتاحیه 79 میلیون دلاری در 3 روز اول كارش را شروع كرد و در طول 10 هفته فقط هر هفته 8درصد از فروشش كاسته شد.
«آواتار 2» سوم ژانویه به فروش 1،443 میلیارد دلاری در جهان رسید و 6 ژانویه با فروش 1،547 میلیارد دلار به نهمین فیلم پرفروش تاریخ شدل شد و «انتقام‌جویان» را با فروش 1،521 میلیارد دلار پشت‌سر گذاشت و از «تاپ گان: مارویك» كه پرفروش‌ترین فیلم سال 2022 بود هم جلو زد و نام خود را به عنوان دومین فیلم پرفروش دوران پس از همه‌گیری كرونا پس از «اسپایدر من: راهی به خانه نیست» با فروش 1،9 میلیارد دلار ثبت كرد.
تا 8 ژانویه فیلم برای چهارمین آخر هفته صدرنشین ماند و فروشش به رقم 1،7 میلیارد دلار رسید و هفتمین فیلم پرفروش تاریخ شد و در چهارشنبه‌ای كه گذشت از «انتقام‌جویان: جنگ ابدیت» هم عبور كرد و حالا پنجمین فیلم پرفروش تاریخ شد.
كامرون وقتی به فروش یك و نیم میلیارد دلار رسید گفت دیگر می‌تواند بنشیند و با دیزنی صحبت و كار دنباله‌ها راشروع كند. وی گفت حتی بخشی از فیلم چهارم هم فیلمبرداری شده و از این كار به عنوان یك سفر حماسی یاد كرد و اطمینان داد حالا دیگر می‌تواند بگوید چند فیلم بعدی در راه هستند.
این فیلم دومین فیلمی است كه در كوتاه‌ترین زمان از مرز ۲ میلیارد دلار فروش عبور كرد كه این كار را در ۴۰ روز انجام داد، همچنین ششمین فیلمی است كه در تاریخ بیش از ۲ میلیارد دلار فروخته است.
در كنار مردم، منتقدان هم در این رای هم نظر هستند كه از نظر بصری، «آواتار: راه آب» یك تجربه شگفت‌انگیز است.
مهم اینكه از 10 فیلم پرفروش همه دوران سینما، تنها 2 تای آنها «آواتار» و«تایتانیك» براساس كتاب‌های كمیك یا رمان و فیلم‌های دیگر شكل نگرفته‌اند.
تركیبی از دو عشق در یك فیلم
كامرون قبلا به انترتینمنت ویكلی گفته است كه راه آب، تركیبی از دو عشق بزرگ او یعنی فیلمسازی و اكتشاف اقیانوس است و او مدت‌ها منتظر ماند تا با محقق شدن پیشرفت فناوری بتواند مناظر مورد نظرش در زیر آب را فیلمبرداری كند.
جیمز كامرون برای ساخت این فیلم یك قمار بزرگ كرد و یك دهه از عمرش را گذاشت تا مقدمات تولید این فیلم فراهم شود. فیلم دوم دنباله‌ای بلندپروازانه و پرمخاطره بود كه چند صد میلیون دلار از پول‌های دیزنی صرف ساختش شد و تا همین دو ماه پیش هیچ‌كس حتی خود كامرون نمی‌توانست حدس بزند آینده این قمار بزرگ چه خواهد بود.
خانواده قلعه‌ای مستحكم
او به نوعی تجربه خانواده بزرگ خودش را كه 3 فرزند مشترك با همسر فعلی‌اش و یك فرزند خودش از همسر قبلی و یك فرزند همسرش از همسر قبلی‌است، را بیش از هر امكانی كه سیستم دوربین‌های جدید دراختیارش قرار می‌دهد در این فیلم به كار گرفته و از همین‌جاست كه فیلم او بیشتر بر خانواده استوار است و روابط خانوادگی. او حتی 10 دقیقه از تصاویر این فیلم را كه تصویرگر خشونت و تیراندازی بود حذف كرد تا تصویر لطیف‌تری از فیلمش به جای بماند.
خانه و كاشانه‌ای كه او در فیلم تصویر كرده، اما متفاوت از تصویر همیشگی از خانه است. در این كاشانه مامان و بابایی آبی‌رنگ با قدی 2 متر و 70 سانتی‌متری زندگی می‌كنند و خانواده قلعه‌ای است كه بزرگ‌ترین قوت و ضعف از آنجا می‌آید. خودش گفته است: خانواده اگر پدری احمق باشی می‌تواند یك جهنم باشد.
كامرون همه 13 سال گذشته را كار كرد تا «راه آب» را بسازد. او این فیلم را در دوران پاندمی در نیوزیلند فیلمبرداری كرد؛ در حومه ولینگتون پایتخت بادگیر نیوزیلند. همانجایی كه پس از فیلمبرداری «ارباب حلقه‌ها» توسط پیتر جكسون به یك لوكیشن محبوب هالیوودی‌ها بدل شده و آنقدر هیولاهای آن فیلم در هویت مدرن این شهر تاثیر گذاشته كه یك مجسمه غول‌پیكر از اسماگ در فرودگاه به مسافران خوشامد می‌گوید. كامرون می‌خواست حماسه دوم ولینگتون را رقم بزند.
كامرون كه در اتاقش یك یخچال كوچك پر از تنقلات وگان داشت (او بیش از یك دهه است كه گیاهخوار است) در فضایی متفاوت مدت‌ها وقت صرف میكس فیلمش كرد و درنهایت فیلمی ساخت كه بیشتر از 3 ساعت طول می‌كشد و از بیش از 3350 شات جلوه‌های ویژه تشكیل شده است.
وی كه بخشی از فیلم چهارم را هم فیلمبرداری كرده و فیلمنامه فیلم پنجم را هم نوشته است، پیش از شروع فیلم می‌گفت ما راهی را كه می‌خواهیم برویم بلدیم فقط به مردم بستگی دارد كه دوستش داشته باشند.
ساخت «آواتار» به عشق پیام محیط زیستی
تاثیر فرهنگی آواتار برای كامرون مهم بود و زمانی گفته بود اینكه مردم نام شخصیت جیك سالی را به یاد نمی‌آورند اما مثلا لوك اسكای واكر را بیشتر به یاد دارند به این دلیل است كه «آواتار» فیلمی اساطیری است و تاثیر فرهنگی‌اش در طول زمان ایجاد می‌شود.
كامرون اما پس از موفقیت فیلم نخست، باوجود تاكید فاكس قرن بیستم كه مشتاق بود تا فیلم فورا ادامه پیدا كند، به دنبال علایق دیگر خودش از جمله اكتشاف در اقیانوس‌ها و پایداری محیط زیستی رفت. او سال 2012 با یك كابین غواصی به عرض 43 اینچ كه خودش با همكاری نشنال جیوگرافیك طراحی كرده بود به نخستین فردی بدل شده كه یك شیرجه انفرادی به گودال میریانه عمیق‌ترین نقطه اقیانوس‌های جهان زد. می‌گوید به آنجا رسیده بودم كه آیا اصلا می‌خواهم فیلم دیگری بسازم؟ -چه برسد به «آواتار»ی دیگر- یا اینكه به شیرجه زدن در دل اقیانوس‌ها ادامه بدهم. درجه توجه به محیط‌زیست كامرون خیلی فراتر از استاندارد هالیوود است. او یك كیا روی 2013 دارد كه هنوز با آن رانندگی می‌كند چون معتقد است ردپای كربنی كمتری به جای می‌گذارد و 2 خانه‌ای را كه در لس‌آنجلس داشت فروخت و حالا با خانواده‌اش در خانه‌ای متوسط در ولینگتون و مزرعه‌ای به مساحت 5 هزار جریب اندكی دورتر از خانه كه محل پرورش سبزیجات ارگانیك است، زندگی می‌كند. او در زمین‌های كشاورزی یك كارخانه تولیدی در كانادا هم سرمایه‌گذاری كرده تا از پروتئین نخود برای تولید غذاهای گیاهی به نتیجه برسد.
كامرون باور دارد كه بیشتر ما از چیزی رنج می‌بریم كه او اسمش را گذاشته «اختلال كمبود طبیعت»؛ چیزی كه با سبك زندگی شهری ما در داخل خانه و نشستن در برابر صفحه نمایش موجب شده تا ارتباط ما با دنیای اطراف قطع شود. یكی از عواملی كه او را متقاعد كرد تا دوباره پشت دوربین بزرگ برود، پتانسیل فیلم‌هایش بود كه بتواند بر رابطه مخاطب با طبیعت تاثیر بگذارد. همان‌طور كه خودش یادآوری می‌كند «آواتار» پرفروش‌ترین فیلمی است كه در آن مخاطب را وادار می‌كند تا برای یك درخت گریه كند.
خودش می‌گوید: مردم به نسبت سال 2009 خیلی برافروخته‌تر هستند و این فیلم با پیام‌های محیط‌زیستی‌اش دیگر شاید فقط جنبه سرگرمی نداشته باشد و او به عنوان یك فیلمساز دیگر تنها این نقش را نمی‌پذیرد كه همه‌چیز را غم‌انگیز نشان دهد تا تاثیر بگذارد بلكه می‌خواهد راه حال‌های سازنده ارائه كند.
برای محقق كردن این خواست كارگردان حدود 1400 هنرمند جلوه‌های ویژه گرد هم آمدند.
در پاییز 2010 وقتی كامرون سرانجام متعهد شد تا 2 فیلم دیگر «آواتار» بسازد با این شرط كار ساخت اعلام شد كه یك سازمان غیرانتفاعی به نام بنیاد آواتار ازسوی فاكس و كامرون برای حمایت از حقوق بومیان و محیط‌زیست به جمع‌آوری كمك مالی بپردازد.
فرآیند نوشته شدن فیلمنامه‌ها 4 سال با همراهی یك اتاق نویسندگان به سبك برنامه‌های تلویزیونی جلو رفت و تولید «آواتار 2» از سال 2017 شروع شد و هنوز 3 ماه نگذشته بود كه دیزنی فاكس را به قیمت 71،3 میلیارد دلار خرید. البته این امر موجب نگرانی نبود، زیرا دیزنی قبلا 500 میلیون دلار هزینه كرده بود تا یك پارك موضوعی با تمركز بر پاندورا در فلوریدا بسازد و حتی گفته شد یكی از انگیزه‌های اصلی دیزنی برای این كار ساختن ادامه «آواتار» بود.
اما كامرون كه این رابطه را به دوران ماه عسل با دیزنی تشبیه كرده گفته بود اگر فیلم فروش مناسبی نداشته باشد شاید این ماه عسل به پایان برسد.
كامرون برنامه 16 ماهه ضبط بازی‌های قسمت‌های دوم، سوم و چهارم را به پایان رسانده بود و برخی قسمت‌های غیركامپیوتری و لایو را هم گرفته بود كه پاندمی كرونا دنیا را به خاموشی برد و نیوزیلند مرزهای خود را بست و یكی از سخت‌گیرانه‌ترین قرنطینه‌های جهان را اعمال كرد. كامرون كه آن زمان امریكا بود در نامه‌یی از دولت خواست تا اجازه سفرهای بین‌المللی را بدهد تا با رعایت اقدامات احتیاطی ایمنی بتوان كار را پیش برد. درنهایت بیش از 1000 كارمند از خانه به كار پرداختند و با موافقت دولت نیوزیلند، كامرون، لاندوی تهیه‌كننده و 31 نفر دیگر اجازه یافتند با یك هواپیما وارد كشور شوند.
حالا كامرون می‌گوید اگر دنیا بخواهد می‌تواند «آواتار» 6 و 7 هم وجود داشته باشد و با خنده می‌افزاید: البته من آن زمان 89 ساله می‌شوم!
جیمز کامرون برای ساخت این فیلم یک قمار بزرگ کرد و یک دهه از عمرش را گذاشت تا مقدمات تولید این فیلم فراهم شود. فیلم دوم دنباله‌ای بلندپروازانه و پرمخاطره بود که چند صد میلیون دلار از پول‌های دیزنی صرف ساختش شد و تا همین دو ماه پیش هیچ‌کس حتی خود کامرون نمی‌توانست حدس بزند آینده این قمار بزرگ چه خواهد بود.
کامرون همه 13 سال گذشته را کار کرد تا «راه آب» را بسازد. او این فیلم را در دوران پاندمی در نیوزیلند فیلمبرداری کرد؛ در حومه ولینگتون پایتخت بادگیر نیوزیلند. همانجایی که پس از فیلمبرداری «ارباب حلقه‌ها» توسط پیتر جکسون به یک لوکیشن محبوب هالیوودی‌ها بدل شده و آنقدر هیولاهای آن فیلم در هویت مدرن این شهر تاثیر گذاشته که یک مجسمه غول‌پیکر از اسماگ در فرودگاه به مسافران خوشامد می‌گوید.
